آشنایی با رشته ی دامپزشکی

مقدمه

علم دامپزشکی با عبور انسان نخستین از حالت شکارچی به کشاورز متولدشد.همزمان با رواج اهلی کردن حیوانات , دامپزشکی اهمیت بیشتری یافت.دامپزشکان نیز همانند پزشکان از زمان های بسیار طولانی مورد احترام مردم قرار داشتند.در لوح حمورابی (2200 سال قبل از میلاد) ارزش کار فردی که به معالجه ی گاو وسایر حیوانات می پرداخته تعیین نموده است. 

بعد از سقوط امپراطوری روم و تا حدود قرن سیزدهم میلادی , اسناد کلی راجع به دامپزشکی وجود دارد. در قرون وسطی و اعراب اطلاعاتی را در مورد دامپزشکی از هند و ایران کسب نمودند. کلود بورگلا (1779 – 1702 ) مطالعات فراوانی بر روی اسب انجام داد و دائره المعارف جالبی راجع به آن به رشته ی تحریر در آورد. بورگلا باهمکاری آلمبرت , مالشرب , ولتر , دیدرو و تورگو اولین مدرسه ی دامپزشکی را در شهر لیون فرانسه تاسیس نمودند. 

با موافقت لوئی پانزدهم ,شورای دولتی پادشاهی قانون تاسیس مدارس دامپزشکی را در تاریخ 4 اوت 1761 تصویب نمود و در تاریخ 10 ژانویه 1762 اولین مدرسه ی دامپزشکی در دنیا افتتاح شد.در سال 1766 مدرسه دامپزشکی دیگری در مزون آلفورت ( پاریس ) تاسیس شد. سپس تا قبل از سال 1800 به طور متوالی مدارس دامپزشکی در وین , تورین , کپنهاک , پادوآ , هانور , لایپزیک , بولونیا , ناپل , برلین , مونیخ , میلان , لندن و مادرید تاسیس شدند. 

دامپزشکی همگام با پزشکی پیشرفت نموده و روش ها و تکنیک های مورد استفاده خود را به صورت مشترک با آن به دست آورده است.دامپزشکی در واقع در تقاطع راه پزشکی و کشاورزی قرار گرفته و در روابط میان انسان و حیوان نقش مهمی را ایفا می کند.

معرفی و کاربرد

دامپزشکی‌ علم‌ شناخت‌ بیماری های‌ دامی‌ اعم‌ از بیماری های‌ مشترک‌ بین‌ انسان‌ و حیوان‌ یا بیماری های‌ خاص‌ دام‌، پیشگیری‌ از بیماری ها و همچنین‌ علم‌ تغذیه‌  انسان‌ و دام‌ می‌باشد. 

 بنا بر تعریف‌ سازمان‌ بهداشت‌ جهانی‌ هدف‌ نهایی‌ دامپزشکی‌ درمان‌ حیوانات‌ نیست‌ بلکه‌ دقیقاً تأمین‌ مواد غذایی‌ و بهداشت‌ انسان‌ می‌باشد زیرا با واکسیناسیون‌ دام ها می‌توان‌ از مرگ‌ و میر آنها جلوگیری‌ کرد و بر میزان‌ فرآورده‌های‌ دامی‌ افزود و در نتیجه‌ مواد پروتئینی‌ سالم‌ در جیره‌ ی غذایی‌

انسان ها گنجانید.  

دامپزشکى نه تنها از لحاظ اقتصادى قابل توجه است بلکه از نظرگاه سلامت انسان و بهداشت جامعه نیز مى توان به آن نگریست. از قضا این دیدگاه اخیر نیازمند توجه خاص از سوى متولیان این رشته است. زیرا بحث بیماری های مشترک بین انسان دام نه تنها از جنبه اقتصادی بلکه از جنبه ی سلامت نیز قابل اهمیت است. 

نکاتی برای دانشجویان

دانشجویانی که وارد رشته دامپزشکی می شوند باید حدود 220 واحد درسی را در 6 سال بگذرانند، که این واحدها در سه مقطع متوالی علوم پایه ، پاتوبیولوژی و علوم درمانگاهی تدریس می شود، یعنی در آغاز دانشجو طی 2 سال علوم پایه را می گذراند و سپس در 2 سال بعد دروس پاتوبیولوژی شامل میکروبیولوژی ،آسیب شناسی ، انگل شناسی و بهداشت و کنترل مواد غذایی را مطالعه می کند و بالاخره وارد دوره علوم درمانگاهی می شود که این دوره خود شامل دو بخش دروس نظری و عملیاتی و بخش کارورزی می شود به همین دلیل دانشجوی این رشته در علوم پایه پزشکی بنیه ی علمی خوبی دارد و حتی در دوره های تخصصی ایمونولوژی، ویروس شناسی و... همپای فارغ االتحصیلان پزشکی شرکت کرده و موفق نیز می شوند.

دکتر خسروی استاد دامپزشکی دانشگاه تهران نیز در معرفی  این رشته می گوید: 

از سوی دیگر در اکثر کشورها از جمله کشور ما، دامپزشکان در تحقیقات پایه پزشکی نقش مهمی دارند برای مثال دکتر "جی یانگ" عامل تب مالت انسان و سقط جنین دام ها را کشف کرد و نشان داد که استفاده از "توبرکولین" برای تشخیص سل در انسان وسیله بسیار خوبی است و یا "جی وامون" با کشف سرم ضد دیفتری جان میلیون ها کودک جهان را نجات داد. 

این توانایی از آنجا نشأت می گیرد که از یک طرف کار با دام محدودیت های کار با انسان را ندارد یعنی می شود بر روی تعداد زیادی از حیوان با وجود احتمال بیماری یا مرگ آزمایش نمود، کاری که در علوم میکروبیولوژی، فارموکولوژی و فیزیولوژی انجام می گیرد. و از سوی دیگر یک دامپزشک دید وسیع تری درباره ی حیوانات دارد و می تواند به روی حیوانات مختلف تحقیق بکند." 

دکتر اسلامی یکی دیگر از اساتید دامپزشکی دانشگاه تهران نیزدر معرفی این علم می گوید : 

چرا که با واکسیناسیون دامها می توان از مرگ و میر آنها جلوگیری کرد و برمیزان فراورده های دامی افزود و در نتیجه مواد پروتئینی لازم برای جیره غذایی انسانی را تأمین نمود. موادی که مقاومت انسانها بخصوص کودکان را در مقابل کلیه بیماریها، افزایش می دهد و نه تنها باعث کاهش قابل ملاحظه هزینه های درمانی می شود، بلکه جامعه ای سالم و فعال به وجود خواهد آورد. 

 از سوی دیگر دامپزشکی در پیشگیری از بیماری های مشترک بین حیوانات و انسان نقش بسیار مهمی دارد، بیماری هایی که می تواند بهداشت عمومی یک جامعه را به خطر بیندازد. 

امپزشکی در ایران

در سال 1290 هجری شمسی که دولت ایران تصمیم گرفت تشکیلات ژاندارمری نوینی را پایه گذاری نماید از دولت سوئد عده ای کارشناس نظامی برای تاسیس ژاندارمری استخدام نمود که به همراه افسران سوئدی دو نفر دکتر دامپزشک نیز بودند. این دو نفر افسر دامپزشک به اتفاق دامپزشکان اقدام به تاسیس مدرسه ی دامپزشکی برای تربیت کادر مورد احتیاج ارتش نمودند. 

- در سال 1311 بنای دانشکده دامپزشکی ابتدا به صورت مدرسه و بعدا دانشکده گذارده شد . در ابتدای امر این دانشکده زیر نظر وزارت کشاورزی بود ولی بعد با اعزام تعداد قابل ملاحظه ای دانشجو به کشور فرانسه و مراجعت ایشان از وزارت کشاورزی منتزع گردید و ضمیمه دانشگاه تهران شد . 

-در سال 1304 پس از همه گیری طاعون گاوی (اولین بار در سال 1295 همه گیری طاعون گاوی در شمال و مرکز ایران گزارش شده است) شیوع یافت و خسارات بسیاری را سبب شد و در نتیجه در وزارت کشاورزی اداره ای به نام سازمان دفع آفات حیوانی ( که بعدا به صورت سازمان دامپزشکی درآمد)تاسیس گردید .  

این شعبه تحت نظارت مؤسسه ی پاستور ( وابسته به وزارت فوائد عامه)با 22نفر پرسنل شامل 14 نفرکادر فنی و 8 نفر کادر خدماتی تشکیل و مسئولیت آن به عهده مرحوم دکتر عبداله حامدی گذاشته شد.  

- در سال 1305 مؤسسه پاستور شعبه دفع آفات حیوانی به وزارت فلاحت منتقل شد.

 در سال 1314 با توجه به ضرورت کنترل بیماری های مهلک دامی و نظارت بهداشتی دام و فرآورده های دامی قانون تفتیش صحت حیوانات به تصویب مجلس شورای ملی رسید و اداره ی کل دامپزشکی جایگزین مؤسسه ی دفع آفات حیوانی شد. 

- در سال 1324 آئین نامه ی بازرسی مواد خوراکی مورد تصویب هیات وزیران قرار گرفت و مسئولیت مهمی به دامپزشکی محول گردید. 

- در سال 1325 بنابر مصوبه هیئت دولت , بنگاه کل امور دام شامل دو اداره کل دامپروری و دامپزشکی تشکیل گردید. به موجب این مصوبه ادارات دامپزشکی در استانها و شهرستانها بخشی از ادارات کشاورزی استان گردید. 

- در سال 1326 اختیارات محدودی به دامپزشکی استانها داده شد به طوری که در هر اداره کشاورزی 2 معاونت ایجاد شد. یکی از این معاونت ها ویژه دامپزشکی در نظر گرفته شد. معاون دامپزشکی رئیس اداره دامپزشکی نیز بود و کلیه امور فنی و مالی در اختیار وی قرار داشت. 

- درسال 1339 طی دستور وزیر کشاورزی کلیه ادارات دامپزشکی استانها مستقل و تحت نظارت مستقیم مدیر کل دامپزشکی کشور قرار گرفتند. 

- بروز بیماری طاعون گاوی در سال 1348 و تلفات سنگین ناشی از آن و نقش حیاتی دامپزشکی در ریشه کنی آن و گسترش دامداری های صنعتی در کشور ، بازنگری در وظایف و تشکیلات دامپزشکی را اجتناب ناپذیر نمود. 

- سرانجام با تلاش و پیگیری مسئولین در سال 1350 قانون سازمان دامپزشکی کشور مشتمل بر 21 ماده و یک تبصره به تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنا رسید. 

- در سال 1367 شبکه های دامپزشکی استان ها دوباره تشکیل و زیر نظر سازمان مرکزی قرار گرفتند . بنا بر دستور وزیر کشاورزی بودجه مستقل به ادارات دامپزشکی استان ها اختصاص یافت. 

- در سال 1368 بنا بر تصویب مجلس شورای اسلامی ، سازمان دامپزشکی کشور و شبکه هادر استان ها از وزارت کشاورزی جدا و به وزارت جهاد سازندگی پیوست. 

- در تشکیلات کنونی وزارت جهاد کشاورزی سازمان دامپزشکی کشور به عنوان سازمانی مستقل وابسته به آن وزارت شناخته شده و رئیس سازمان دامپزشکی کشور مستقیما تحت نظارت وزیر به انجام وظیفه می پردازد.در استان ها نیز ادارات کل دامپزشکی ودر شهرستان ها شبکه دامپزشکی به طورعمودی زیر نظر سازمان مرکزی دامپزشکی وبه شکل افقی با سازمان جهاد کشاورزی و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مرتبط می باشد.

تهیه کننده: محمدصادق ابراهیمی

چند سال پیش در نشریه سازمان بهداشت جهانی آمده بود که "هدف نهایی دامپزشکی درمان حیوانات نیست بلکه دقیقا تأمین مواد غذایی و بهداشت می باشد." " دامپزشکی علم شناخت بیماری های دامی اعم از بیماری های مشترک بین انسان و حیوان یا بیماری های خاص دام، پیشگیری از بیماری ها، معالجه بیمار یها و همچنین علم تغذیه ی انسان و دام می باشد.